کانتینر

از ویژگی‌های حمل‌ونقل کانتینری، حمل‌ونقل ارزان، مطمئن و ایمن کالا را می‌توان نام برد. به قول یکی از مدیران بزرگ‌ترین ناوگان حمل‌ونقل کانتینری دنیا، هزینه حمل‌ونقل یک تلویزیون از کره جنوبی تا کپنهاگ حدود 15 دلار است درحالی که هزینه حمل‌ونقل همان تلویزیون از بندر تا مرکز فروش در کپنهاگ همان 15 دلار است. آیا تا به حال فکر کرده اید اگر پدیده‌ای به نام کانتینر نبود همین کامپیوتر جلوی شما به چه قیمتی به دست شما می رسید؟

آمارها نشان می‌دهد حجم تجارت دریایی جهانی درسال 1384 حدود 7 میلیارد تن بوده است که 400٫000٫000 تن آن سهم حمل‌ونقل کانتینر بوده است وپیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال 2010 به 520٫000٫000 تن برسد، آنچه که مسلم است درطول 52 سالی که از تولد کانتینر درجهان گذشته است حمل‌ونقل کانتینری مراحل مختلف زیر را پشت سر گذاشته است.

مرحله اول: جایگزین شدن کشتی‌های کانتینری به جای کشتی‌های حمل کالاهای عمومی که منجر به ایمنی بیشتر وجلوگیری از صدمه دیدن و کاهش تعرفه بیمه کالا گردید.

مرحله دوم: کاهش هزینه حمل‌ونقل کانتینر به دلیل افزایش ظرفیت حمل کشتی‌های کانتینر بر و نیز افزایش سرعت آن‌ها بود.

اگر چه امروزه کشتی‎‌های کانتینر‌بر پانا ماکس با ظرفیت بیش از TEU 9000 در حمل‌ونقل دریایی دنیا فعال هستند ولی گزارش‌ها حکایت از آن دارد که پس از کشتی‌های پانا ماکس بزودی کشتی‌هایی با ظرفیت بیشتری بنام سوئز ماکس و مالاگا ماکس وارد حمل‌ونقل دریایی کانتینری خواهند شد. کشتی‌های کانتینر‌بر با ظرفیت TEU 12500 با آبخور 5/14 و عرض بیش از 50 متر که قادر خواهند بود از کانال سوئز عبور کنند و به همین دلیل آنان را سوئز ماکس نامیده اند ظرفیت سوئز ماکس به نسبت پانا ماکس‌های موجود بیش از 30% خواهد بود، ولی اعجاب انگیز تر کشتی هایی با ظرفیت TEU 18000 می باشند که درحال ساخت بوده وبا آبخوری درحدود 21 متر قادر می‌باشد از تنگه مالاگا بگذرند و اصطلاحاً به آنها مالاگا ماکس گویند، مالاگا ماکس‎ها در مقایسه با پانا ماکس‌ها از ظرفیتی حدود دو برابر برخوردار می‌باشند.

در منطقه‌ای که ما زندگی می‌کنیم بنادر جبل‌علی و رشید در امارات و شهید رجائی بندرعباس به عنوان بنادر تخلیه و بارگیری کانتینری به شمار می‌روند، دو بندر پر ترافیک امارت یعنی جبل‌علی و رشید تا پایان سال 2005 نزدیک به میلیون‌ها کانتینر تخلیه کرده‌اند. بندر شهید رجائی ایران از رده 94 جهان ازلحاظ کانتینری ظرف چند سال گذشته به رده 65 صعود کرده است که باتوجه به طرح توسعه این بندر که بین 5-3 سال آینده اجراء خواهد شد ظرفیت کانتینری آن از TEU 5/1 میلیون به TEU 5/5 خواهد رسید درسال‌های گذشته حدود 70% از کالاهای کانتینری ایران وارد بنادر امارات می‌شد و تنها چیزی حدود 30% مستقیماً وارد بنادر ایران می‌گردید، خوشبختانه با تلاش‌هایی که درچندسال اخیر در بنادر کشور و به ویژه بندر شهید رجائی انجام شده است درحال حاضر تنها 30% از کالاهای کانتینری کشور از طریق جبل‌علی امارات و پس از بارگیری مجدد وارد بنادر کشور می‌شود، به عبارت دیگر با توسعه خطوط لاینری دربنادر کشور، ما شاهدآن هستیم که بیش از 70% کالاهای کانتینری کشور، مستقیماً وارد بنادر ایران به ویژه بندر شهید رجائی می‌گردد، امید است باتوجه به قرار گرفتن کشور در مسیرهای اصلی ترانزیتی از جمله کریدور شمال - جنوب وکریدور شرق به غرب وهمچنین موقعیت ژئو پلتیکی ایران، ما شاهد افزایش چشمگیر عملیات تخلیه وبارگیری کالاهای کانتینری در بنادر کشور باشیم

پیشرفت تکنولوژی در زمینه حمل‌ونقل باعث گردیده تا متصدیان حمل‌ونقل تمام سعی و کوشش خود را به کار برند تا محمولات سریع‌تر و سالم‌تر به مقصد برسد.یکی از این پدیده‌ها که باعث تسهیل حمل‌و‌نقل بین‌المللی می‌گردد حمل کالا به وسیله کانتینر( Container) است.اصولا استفاده از کانتینر از اواسط دهه رایج گردید. اصولا کانتینرهای استاندارد از سال به بعد وارد بازار حمل‌ونقل گردیده و مورد استفاده قرار گرفت و باعث شد تا هزینه‌های حمل‌ونقل و بسته‌بندی کاهش پیدا کند.

مزایای حمل با کانتینر

  • کاهش خسارت ناشی از شکستگی خراب شدن یا سرقت مورد بیمه
  • کاهش هزینه‌های بسته‌بندی تخلیه و بارگیری کالای مورد بیمه
  • حمل یک‌جای مورد بیمه در کانتینر با توجه به ظرفیت آن
  • حمل با کانتینر امکان تحویل کالا را از محل تولید به مصرف ممکن می‌سازد (Door to Door)
  • حمل با کانتینر سرعت کار بار‌گیری و تخلیه را افزایش می‌دهد.
  • مزایای یکپارچه‌سازی کالا در حمل با کانتینر
  • حذف جابه‌جایی سنتی کالا از سیستم حمل‌و‌نقل
  • حداکثر بهره‌گیری از فضای مفید وسایل حمل
  • تسهیل در آماده‌سازی کشتی برای عملیات بارگیری و تخلیه
  • ممانعت از بارگیری اضافی(Over storage) در وسیله حمل
  • ایجاد ایمنی و تعادل بهتر و سریع‌تر در کشتی
  • کاهش مبادله اسناد مربوط به کالا که باعث وقفه و معطلی در عملیات بارگیری و تخلیه می‌گردد.

اصولا سیستم حمل‌و‌نقل بین‌المللی کلیه این کوشش‌ها و مساعی را بدین جهت مبذول می‌دارد که بتواند از سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در این سیستم بهترین بهره برداری را بنماید.

بسیاری از کارشناسان سیستم حمل‌و‌نقل براین عقیده‌اند که پیدایش کانتینر در واقع همان انقلاب تکنو‌لوژیکی در صنعت حمل‌و‌نقل بوده است.«اگر فرض کنیم حمل کالا به وسیله کانتینر اتفاق افتاده و تمام شده باشد توسعه آن هنوز ادامه دارد و در دهه آینده با سرعت زیادتری شکل تکمیلی خود را طی خواهد کرد و مسیر‌های جایگزینی تغییر در توازن کالا‌های وارده و صادره و نوع تکنو‌لوژی و عملیات مورد بهره‌برداری از جمله عواملی است که ریسک سر‌مایه‌گذاری این سیستم را بالا می‌برد.در مورد کشور خودمان نخست باید بررسی کرد که چند درصد از مبادلات بین‌المللی ایران را کالاهای قابل حمل با کانتینر تشکیل می‌دهد و سهم فعلی مبادله کالا با کانتینر چه فاصله‌ایی با این درصد از مبادلات دارد؟ جالب است بدانیم که کانتینر به عنوان محفظه متعلق به خط کشتیرانی است یا خط کشتیرانی آن را از مالکش اجاره کرده است. باید در هر مسیر تجاری محاسبه شود که تعداد دفعاتی که کانتینر از مبداء اولیه پر شده و پس از تخلیه در مقصد نهایی به مبداء اولیه باز می‌گردد چند بار در سال است».

انواع کانتینر
همانطور که قبلا اشاره کردیم کانتینر‌ها از بدو پیدایش خود یعنی حدود نیم قرن قبل تاکنون تحولات ساختاری فراوانی را پشت‌ سر گذاشته اند. کانتینرها ابتدا از چوب ساخته می‌شد که هنوز نوع چوبی آن وجود دارد. امروزه اغلب کانتینرها از آهن ساخته شده است. کانتینر‌هایی که از فایبر‌گلاس ساخته شده وجود دارد که ضمن مقاوم بودن بسیار سبک و جابه‌جایی آن ساده‌تر است. در سال‌های اخیر کانتینر‌هایی از جنس آلومینیوم به بازار عرضه شده که بسیار مقاوم و سبک است. کانتینر‌های یخچالی دارای اسکلت دوجداره هستند و به همین دلیل درجه حرارت را ثابت نگه می‌دارند و بدین طریق از فساد محصولات و مواد غذایی جلوگیری می‌شود.تولید و ساخت کانتینر‌ها ضمن اینکه از استانداردهای بین‌المللی تابعیت می‌کند باید براساس معیارهای سازمان بین‌المللی استاندارد باشد.کانتینر‌ها را می‌توان از نقطه نظر ابعاد وزن اندازه به شرح زیر طبقه‌بندی نمود.

کانتینر‌هایی که با در نظر گرفتن اطلاعات مشرو‌حه در جدول تولید می‌شوند عبارتند از:

  1. کانتینر برای حمل کالای متفرقه (General cargo container).
  2.  کانتینر‌های روباز (Open top containers).
  3.  کانتینر‌هایی که پهلوی آنها باز است. (Open side containers).
  4.  کانتیر با ابعاد بزرگ (High-cube contanier).
  5. کانتینر‌هایی که رو و پهلوی آنها باز است. (Open top,Open side containers).
  6.  کانتینر‌هایی که رو پهلو و پشت آنها باز است. (top, Open side ,Open end containers Open).
  7.  کانتینر‌های یخچالی (Refrigerated containers).
  8.  کانتینر‌های عایق دار (Insulated containers).
  9. کانتینر‌های حرارتی (Heated containers).
  10.  کانتینر‌های مخزنی (Tank containers).
  11. کانتینر‌های مخصوص حمل مایعات.
  12. کانتینر‌های مخصوص حمل گاز فشرده.
  13.  کانتینر‌های مخصوص حمل کالای فله (Bulk cargo containers).
  14.  کانتینر‎‌های کفی (Platform containers).
  15.  کانتینر‌های داری تهویه (Ventilated containers).
  16. کانتینر‌های سوپر رک (Super Rack Containers).
  17.  کانتینر‌های از پهلو باز(flat containers).

مسئولیت‌های متصدی حمل‌ونقل و یا مالکین کشتی حسب وظیفه و نقشی که درکار حمل‌و‌نقل کانتینر دارند متفاوت است. اگر مالکین کشتی صرفا به عنوان یک متصدی حمل‌ونقل دریایی برای حمل‌ونقل کالا به خارج از کشور اقدام می نمایند مسئول نخواهد بود زیرا کانتینر در ید اختیار او قرار ندارد.اما شرکت های حمل و نقل کانتینری بزرگی وجود دارند که کلیه خدمات را ارائه می‌کند و حمل‌ونقل کانتینرها با کشتی‌های آنها صورت می‌پذیرد دارای مسئولیت هستند.به هر حال تعیین مسئولیت‌های متصدی حمل با توجه به وسایل حمل چند‌گانه مشکل است. مثلا چنانچه کانتینر از طریق زمینی حمل شود مسئولیت براساس شرایط (C.M.R) می‌باشد.

«معاهده مربوط به قرار داد حمل‌ونقل کالا از طریق جاده‌ایی که به نام CMR معروف گردید در 19 ماه مه سال 1956 در ژنو به تصویب رسید.»

واژه CMR مخفف: Convention of the Contract for the international Carriage of Good by Rood می‌باشد.

درحالی که مسئولیت متصدی حمل‌و‌نقل دریایی تابع قانون«حمل کالا از طریق دریا» (Carriage of the Goods by the sea Act) قرار دارد.

آنچه لازم است در این مرحله ذکر گردد این واقعیت است که کانتینر یک بسته تلقی نمی‌شود. بلکه منظور از بسته، تعداد بسته‌هایی است که برای حمل در کانتینر قرار داده شده و در سند حمل به آن اشاره گردیده است. در این حالت چنانچه کانتینری که حاوی 100بسته لوازم الکترونیکی است مفقود شود و صاحب کالا که نخوا‌سته ارزش محموله را در سند حمل درج نماید حداکثر مسئولیت حمل کننده در صورت فقدان کانتینر طبق قانون دریایی ایران عبارت است از:

پوند(طلا) 100000=100×100

اما در صورتی‌که در سند حمل نوشته شده باشد«یک کانتینر که گفته می‌شود حاوی 100بسته لوازم یدکی الکترونیکی است» ویا «یک کانتینر حاوی 100 بسته لوازم الکترونیکی» ولی با درج متنی به شرح زیر:
«بارگیری و شمرده شده به وسیله فرستنده» هرکانتینر یک بسته تلقی می‌شود که براساس قانون دریایی ایران حداکثر مسئولیت حمل‌کننده معادل پوند (طلا) 100=100×1 خواهد بود.

چنانچه مقررات مصوبه مانند «هیگ {لاهه} (Hague)، «هیگ ویزبی» (Hafue/visby Rules 1968)، «هامبورک» (Hamburg), CIM C.M.R, FBL (Fiata Combined Transport Bill of Lading) را بررسی نماییم مشاهده می‌کنیم ضمن اینکه سقف تعهدات متصدی حمل متفاوت است. اما دارای وضعیتی یکنواخت و یکسان هستند. به صورت نمونه اشاره می‌کنیم که در قوانین مربوط به نظارت بر«بارنامه» (F.B.L)، مقدار 2SDR به عنوان ما با ازاء هر کیلو وزن ناخالص بار تعیین گردیده درحالی‌که قوانین و مقررات مربوط به اسناد حمل مرکب کالا تهیه شده توسط ICC/UNCTAD، چنانچه حمل مرکب شامل حمل دریایی کالا هم باشد SDR 666/ 67 برای هربسته و یا 2SDR به ازای هر کیلو وزن ناخالص محموله (هر کدام که بیشتر باشد) تعیین شده است. درصورتی که حمل دریایی وجود نداشته باشد 8/33 SDR به ازای هرکیلو گرم وزن ناخالص محموله تعیین شده است. در ایران شرکت‌های بیمه برای حمل کالا با کانتینر 20% تخفیف نرخ برای شرایط W.A All Risk، F.P.A، منظور می‌نماید.بیمه‌گران خارجی پوشش بیمه‌ای کانتینر را به سه بخش منفک از هم تقسیم نموده‌اند که عبارتند از:

بیمه بدنه کانتینر

  1. بیمه مسئو لیت وارده به اشخاص ثالث که ناشی از جابه‌جایی کانتینر باشد
  2. بیمه مسئولیت متصدی حمل

حمل با کانتینر تا حدود بسیار زیادی باعث کاهش خسارت ناشی از دله دزدی (pilfrage) کالا در مسیر حمل یا در ترمینال‌ها و مبادی ورود و خروج شده است.اما همیشه این خطر وجود دارد که کانتینر به سرقت برده شود. بررسی خسارات ناشی از حمل‌ونقل کالا با کانتینر ارقام زیر را نشان می‌دهد.

خسارات وارده به کانتینر بر مبنای محل ایجاد خسارت

  • در ترمینال‌ها 60 درصد.
  • درجاده‌ها 15 درصد.
  • در راه‌آهن 15 درصد.
  • در دریا / کشتی 10 درصد.
  • در هواپیما تقریبا ناچیز.
  • خسارت وارده به کانتینر بر مبنای محل اصابت.
  • سقف کانتینر 30 درصد.
  • دیواره‌های کانتینر 15 درصد.
  • در کانتینر 15 درصد.
  • کف کانتینر 15 درصد.
  • سایر جاهای کانتینر 25 درصد.
  • خسارات وارده به کانتینر بر مبنای عامل خسارت.
  • بی‌مبالاتی در جابه جایی 50 درصد.
  • بی‌توجهی درانبار‌داری و بستن آن روی کشتی 25 درصد.
  • فشار‌های بیش از حد هنگام حمل‌ونقل شامل بدی شرایط جوی 10 درصد.
  • سایر عوامل از جمله ضعف بدنه کانتینر 5 درصد.

شناخت ترمینال‌های کانتینر در ایران
1900 دستگاه واگن لبه‌دار است که می‌توان از این امکانات برای حمل‌ونقل کانتینر در ایران استفاده کرد. راه‌آهن ایران جلفا علاوه بر داشتن امکانات نگهداری و ترخیص کانتینر دارای جرثتقیل‌های ریلی مناسب برای جابه‌جایی کانتینرها می‌باشد. در تبریز در ایستگاهی به نام سبلان که در 15 کیلومتری این شهر واقع است دارای امکانات تخلیه و بارگیری مناسب می‌باشد.ایستگاه مهر‌آباد راه‌آهن اصفهان ایستگاه راه‌آهن مشهد هم دارای امکانات تخلیه و بارگیری مناسب می‌باشد.بنادر شهیدرجایی امام خمینی هم دارای امکانات مناسبی جهت بارگیری و تخلیه کانتینر‌ها می‌باشند.

تعرفه رایج در ترمینال‌های کانتینری کشور
بر اساس مصوبه مورخ 1370/2/29 شورای عالی ترابری در صورت توقف بیش از حد کانتینرها بر اساس روزهای مجاز توقف علاوه بر کرایه کانتینر باید حق توقفی به شرح زیر به شرکت حمل‌ونقل پرداخت گردد.

  • مدت توقف کانتینر 20 فوتی با پلاک CSC
  • 30 روز اول معاف
  • از 31 تا 60 روز 2000 ریال برای هر روز
  • از 61 تا 120 روز 3000 ریال برای هر روز
  • از 121 روز به بالا 4000 ریال برای هر روز
  • مدت توقف کانتینر40 فوتی با پلاک CSC
  • 30 روز اول معاف
  • از 31 تا 60 روز 4000 ریال برای هر روز
  • از 61 تا 120 روز 6000 ریال برای هر روز
  • از 121 روز به بالا 8000 ریال برای هر روز

لازم به توضیح است که شروع دریافت حق معطلی یک ماه پس از تخلیه کالای داخلی کانتینر آغاز می‌گردد. بدون اینکه محل استقرار کانتینر در نظر گرفته شود.شرکت حمل‌ونقل پس از دریافت حق معطلی کانتینرها خود باید شخصا نسبت به تسویه‌حساب فی مابین اقدام نموده و سیستم بانکی کشور تعهدی برای تخصیص اعتبار ارزی برای این مورد بر عهده ندارد.

ابعاد کانتینر 40 فوت استاندارد
Length: 12.051 mwidth: 2.340 mheight: 2.380 m
12٫051 x 2.340 x 2.380 = 67.11 CBM

ابعاد کانتینر 20 فوت استاندارد
Length:5.919mwidth 2.340mheight 2.380m
5٫919 x 2.340 x 2