امروزه کشتی‌های نو و پیشرفته با مدل و کاربری‌های مختلف دارای فناوری بالایی در ساخت، ایمنی حمل وسایل و مراقبت از جان سرنشینان هستند، اما بروز حادثه، توفان، نقص فنی، حمله دزدان دریایی و مواردی از این دست می‌تواند سبب آسیب دیدن کشتی، محموله و سرنشینان شود، به همین دلیل آشنایی با شیوه‌های امداد و نجات در دریا برای مسافران و خدمه کشتی اهمیت بسیاری دارد.

زمان غرق شدن کشتی، آشنایی با مهندسی ساخت کشتی و قوانین فیزیک اهمیت فراوانی دارد، آب به طور معمول در پایین ترین نقطه کشتی قرار می‌گیرد و به تدریج بخش های بیشتری را می‌گیرد تا تعادل کشتی از بین برود و به یک سو انحراف پیدا کند.

البته کشتی‌ها دارای پمپ های مخصوص تخلیه آب هستند و در این زمان پمپ‌ها به سرعت شروع به تخلیه آب می‌کنند؛ اما همیشه پمپ‌های تخلیه آب نمی‌توانند مانع از غرق شدن کشتی شوند؛ به ویژه اگر کشتی با یک شی دیگر مانند کوه یخی، صخره های نوک تیز یا زیر دریایی برخورد کرده باشد و بخش های زیادی از بدنه کشتی دچار آسیب دیدگی شده باشد.

در بیشتر کشتی‌ها قایق‌های نجات مجهز برای زمان خطر و خروج سریع از کشتی وجود دارد و البته زمان سوار شدن به آن‌ها باید خونسردی لازم را حفظ کرد و حتماً جلیقه نجات به تن داشت، زمان بروز خطر به پیام‌هایی که از سوی خدمه کشتی پخش می‌شود توجه کافی داشته باشید و آنها را به دقت اجرا کنید تا شانس نجات شما افزایش یابد.

ثبات کشتی به مرکز گرانش آن بستگی دارد و در صورتی که بخشی از آن وارد آب شود، کشتی دچار تکان خوردن می‌شود که این نشانه خطر غرق شدگی کشتی است.

بهترین وضعیت برای تعادل کشتی انحراف زاویه آن از سمت چپ و راست به میزان 10 درجه در زمان حرکت است و بیشتر از آن سبب از بین رفتن تعادل کشتی و بالا رفتن خطر غرق شدن آن می‌شود.

زمان سفر حتی با مجهز و پیشرفته‌ترین کشتی همیشه وسایل کمکی و جلیقه نجات خود و اطرافیانتان را بررسی کنید و از سالم بودن آن اطمینان پیدا کنید.

همچنین محل نزدیک ترین قایق های نجات به کابین استراحت خود را به یاد داشته باشید تا زمان خطر و فراخوان برای ترک فوری کشتی به سرعت به آنجا بروید.

همیشه دستور العمل نحوه استفاده از جلیقه نجات و سایر وسایل ایمنی را از خدمه کشتی بپرسید و اگر به زبان بومی خدمه کشتی آشنایی ندارید حتماً از یک مترجم یا فردی که بتوانید با او صحبت کنید در مورد مسائل ایمنی و خطر های سفر کمک بگیرید.

زمان بروز خطر، بسته به اینکه کشتی در آب های آزاد یا آب های متعلق به کشوری خاص قرار داشته باشد و نیز پرچمی که کشتی با آن حرکت می کند قوانین ویژه‌ای برای اولویت خروج مسافران به ویژه زنان، کودکان و افراد سالمند به وسیله کشتی نجات وجود دارد.

بسته به وضعیتی که کشتی در زمان غرق شدن قرار دارد، اتلاف وقت می تواند سبب از دست رفتن فرصت نجات و مرگ مسافران شود؛ اگر زمان کافی برای نجات وجود دارد می توانید برخی از وسایل خود را بردارید، اما اگر زمان کافی وجود ندارد به سرعت کابین را ترک کنید و به سوی قایق های نجات بروید.

لباس نجات (survival suits) یکی از وسایل ارزشمند برای زنده ماندن افراد در آب های سرد پس از غرق شدن کشتی است که البته نحوه پوشیدن لباس و استفاده از آن به آموزش نیاز دارد و بیشتر به مسافران کشتی های تجاری و باری این لباس داده می شود؛ مدت زمان استاندارد پوشیدن این لباس حدود 2 دقیقه است و می تواند شانس زنده ماندن افراد را تا حد زیادی افزایش دهد.

داشتن هراس، استرس، نگرانی، خشم و پرخاشگری بدترین رفتاری است که در یک وضعیت اضطراری می‌توانید داشته باشید و سبب اختلال در امداد و نجات و آسیب بیشتر شما و همراهانتان می شود.

در این زمان سعی کنید آرامش بیشتری داشته باشید و در صورتی که خدمه کشتی برای تخلیه مسافران از شما کمک خواستند به انجام این کار بپردازید.

در خارج شدن از کشتی زمانی که دچار آتش سوزی شده است باید قوانینی مشابه خروج از هواپیمای دچار آتش سوزی را رعایت کرد، به ویژه در زمینه تنفس، زیرا امکان دارد به دلیل نشت بخار های سمی، شعله ور شدن سوخت و از بین رفتن اکسیژن تنفس به سختی انجام شود. دراین زمان استفاده از ماسک اکسیژن اهمیت فراوان دارد.

به طور کلی فردی که می‌خواهد سفر دریایی انجام دهد بهتر است که به فن شنا آشنایی داشته باشد، زیرا احتمال بروز خطر و نیاز به شنا و حفظ تعادل در آب وجود دارد.

در صورتی که نیاز به شنا و فاصله گرفتن از کشتی دارید به سرعت تعادل خود را در آب به دست آورید و به سوی قایق نجات یا سایر وسایل شناور بر روی آب که ایمن هستند بروید تا سبب حفظ انرژی شما و جلوگیری از غرق شدگی تان شوند.

زمان خروج از کشتی که به دلایل مختلف در حال غرق شدن است مانند زمانی که زلزله آمده است از آسانسور استفاده نکنید و به جای آن از پله ها رفت و آمد کنید، همچنین از دست زدن به وسایل الکتریکی نیز خودداری کنید، زیرا امکان بروز جرقه و آتش سوزی وجود دارد.

خدمه کشتی معمولاً پس از خروج تمام مسافران و اطمینان از اینکه فردی باقی نمانده است کشتی را ترک می کنند، زیرا وظیفه آن ها حفظ جان مسافران است.

سعی کنید تا جایی که امکان دارد با استفاده از قایق نجات و بدون خیس شدن لباس هایتان از کشتی خارج و سوار قایق نجات شوید، زیرا خیس شدن لباس ها به ویژه در آب و هوای سرد می‌تواند سبب هیپوترمی یا شوک سرما و مشکل های ناشی از آن شود.

شناور ماندن در آب در نزدیک کشتی در حال غرق شدن بسیار خطرناک است، زیرا احتمال برگشت بدنه کشتی به روی آب، ریزش وسایل و تجهیزات آن، انتشار آتش بر روی آب به دلیل آلوده شدن آن به مواد آتش زا، ایجاد گرداب در اطراف پروانه های کشتی و کشش شما به سوی موتور‌ها وجود دارد به همین دلیل به سرعت سوار قایق نجات شوید و ازکشتی فاصله بگیرید.

زمانی که در قایق نجات هستید سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید و نگران سرگردان شدن برای همیشه در آب‌های دریا و اقیانوس نباشید، زیرا به زودی با استفاده از وسایل ارتباطی، تلفن همراه و سایر راه ها به کشور مبدا، مقصد، کشور‌ها و کشتی های اطراف منطقه اطلاع می‌دهید و آن ها برای نجات به سویتان می‌آیند.

در این بازه زمانی صبور باشید و در مصرف جیره غذایی که به طور معمول در قایق نجات وجود دارد صرفه جویی کنید، از آب باران که در قایق ریخته می‌شود می توانید برای نوشیدن استفاده کنید، اما از آب دریا ننوشید.

شناور ماندن بیش از اندازه در آب سبب نفوذ سرما به بدن، ناتوانی در تنفس، بالا رفتن فشارخون و ضربان قلب می‌شود و به این ترتیب فرد توانایی خود برای حفظ تعادل را از دست می‌دهد و امکان از دست رفتن هوشیاری وغرق شدگی وجود دارد.

پس از نجات از غرق شدگی امکان ابتلا به اختلال سندرم شوک پس از حادثه وجود دارد؛ به همین دلیل در صورت بروز احساساتی چون ترس، استرس، ضربان قلب بالا، خواب های آشفته و مواردی از این دست برای کنترل و بهبود وضعیت سلامت روانی به متخصص مراجعه کنید.