ترخیص کار گمرک، یک شخصیت حقیقی یا حقوقی است که از جانب صاحب کالا موظف می شود کالای وارداتی وی را از گمرک ترخیص کند. به عبارت دیگر ترخیص کار گمرک، وکیل صاحب کالا در زمینه ترخیص کالا از گمرک است. ترخیص کار گمرک را با نام حق العملکار گمرک نیز می شناسیم.

پس طبق آنچه گفته شد وظیفه ترخیص کار گمرک، ترخیص کالاهای وارداتی یا صادراتی از گمرک است؛ البته مشروط به اینکه این پروسه به صورت قانونی و از طرف صاحب کالا به وی سپرده شده باشد. در حقیقت ترخیص کاران با اتکا به دانش و تجربه خود در عرصه ترخیص کالا، کمک شایانی به واردکنندگان یا صادرکنندگان می کنند و علاوه بر اینکه وظیفه ترخیص کالا را از دوش صاحب کالا برمی دارند؛ به کاهش زمان و هزینه فرآیند ترخیص کالا هم کمک قابل توجهی می کنند.

یک ترخیص کار گمرک معتبر، چه مشخصه هایی دارد؟
از نظر اخلاقی، یک ترخیص کار گمرک معتبر باید فردی امانتدار و قابل اعتماد باشد زیرا ارزش اکثر محموله های وارداتی یا صادراتی بسیار بالا است و صاحب کالا برای اینکه به ترخیص کار موردنظر وکالت دهد باید بتواند بهوی اعتماد کند که البته تجار پس از مدتی فعالیت در این عرصه قطعاً با ترخیص کاران امین آشنا خواهند شد.

اما جدای از مسائل اخلاقی، یک ترخیص کار گمرک معتبر باید کارت حق العملکاری داشته باشد. در واقع فرد ترخیص کار باید توانایی و صلاحیت خود را نزد گمرک محرز کند تا موفق به دریافت کارت حق العملکاری شود.

ترخیص کار گمرک برای اثبات توانمندی خود به گمرک باید در آزمون حق العملکاری شرکت کند و قبول شود. البته هر فردی اجازه شرکت در این آزمون را ندارد؛ فردی می تواند در آزمون حق العملکاری ثبت نام کند که حداقل 25 سال سن و حداقل مدرک کاردانی امور گمرکی یا مدرک کارشناسی سایر رشته ها را داشته باشد؛

کارمند بخش های دولتی نباشد و سابقه کیفری یا قاچاق کالا نداشته باشد. فرد دارای خصوصیات مذکور می‌تواند در آزمون حق العملکاری شرکت کند و پس از قبولی برای اخذ پروانه حق العملکاری اقدام نماید.

برای دریافت پروانه حق العملکاری، فرد باید مدارک خود را به گمرک موردنظر تحویل دهد؛ گمرک پس از تایید مدارک پروانه حق العملکاری وی را صادر و برای اداره کل گمرک ایران می فرستد.اگر فرد مایل است که در چند گمرک مختلف به ترخیص کاری بپردازد باید مدارک خود را مستقیماً به اداره کل گمرک تحویل دهد.

لازم به ذکر است که اعتبار کارت حق العملکاری یک سال است اما در صورت تمایل تا چهار مرتبه قابل تمدید می‌باشد یعنی اگر ترخیص کار گمرک مرتکب خطایی نشود می تواند با کارت خود به مدت پنج سال فعالیت کند اما پس از آن باید برای اخذ مجدد پروانه حق العملکاری اقدام نماید.

چرا باید پروسه ترخیص کالا را به ترخیص کار گمرک بسپاریم؟
ترخیص کالا از گمرک، مستلزم طی یک فرآیند کاملاً تخصصی است؛ به همین دلیل اکثر تجار ترجیح می دهند که این امر را به یک ترخیص کار گمرک محول کنند. در حقیقت ترخیص کالا به دانش، تجربه و وقت کافی نیاز دارد و در صورت نبود یکی از این فاکتورهای لازم، فرآیند ترخیص کالا به پروسه ای بغرنج و بسیار طولانی تبدیل می شود. بنابراین صرفه جویی در وقت می تواند اولین امتیازی باشد که تجار از سپردن کار به ترخیص کار گمرک کسب می‌کنند.

همانطور که گفتیم پرداختن به امر ترخیص کالا بدون داشتن اطلاعات و تجربه کافی باعث می شود که فرد با فرآیندی سخت و زمانبر مواجه شود اما اتلاف وقت منجر به اتلاف پول نیز می شود زیرا هرچه کالا دیرتر ترخیص شود باید مدت بیشتری در انبار گمرک بماند و بالطبع صاحب کالا باید هزینه بیشتری به گمرک بپردازد؛ در واقع علاوه بر اینکه سرمایه وی مدت زیادی می خوابد؛بابت این رکود سرمایه هم باید هزینه بیشتری به گمرک پرداخت کند و این اصلاً خوشایند نیست. اما ترخیص کار گمرک با استفاده از دانش و تجربه خود منجر به تسریع روند ترخیص کالا از گمرک می شود. بنابراین می توانیم از صرفه جویی در هزینه به عنوان دومین مزیت کمک گرفتن از ترخیص کار گمرک نام ببریم.

راکد ماندن سرمایه تاجر در گمرک به ضرر مصرف کننده نیز تمام خواهد شد چون طولانی شدن پروسه ترخیص و افزایش هزینه گمرک به معنای افزایش قیمت تمام شده کالا برای تاجر است؛ در نتیجه کالا را با قیمت بیشتری وارد بازار می کند. پس فعالیت ترخیص کار گمرک به کاهش قیمت مصرف نیز منجر می شود.

شاید تاجر با افزایش قیمت فروش بتواند خسارت ناشی از طولانی شدن فرآیند ترخیص کالا را کاهش دهد اما وقتی قیمت بالا برود؛ کالا خود به­ خود از دور رقابت با سایر کالاهای مشابه موجود در بازار خارج می شود. پس کمک گرفتن از یک ترخیص کار گمرک مجرب می تواند به افزایش توان رقابتی کالای موردنظر نیز کمک کند.

علاوه بر تمام موارد مذکور وقتی که یک تاجر، کالایی را به صورت عمده وارد و بین مشتری های خود توزیع می‌کند؛ موظف است که کالا را سر موعد مقرر به دست مشتری برساند اما اگر روند ترخیص کالا به مشکل بربخورد و طولانی شود؛ تاجر نزد مشتریان خود بدقول می شود و در صورت تکرار به احتمال زیاد مشتری های خود را از دست می دهد. بنابراین سپردن پروسه ترخیص به ترخیص کار گمرک موجب حفظ مشتری هم می‌شود.