تعریف حق العمل کار و شرایط عمومی حق العمل کاری در گمرک
ماده 376 - حق العمل کار در گمرک به شخصی (اعم از حقیقی یا حقوقی) اطلاق می شود که تشریفات گمرکی کالای متعلق به شخص دیگری را به وکالت از طرف آن شخص در گمرک انجام بدهد کسانی که بدون داشتن کارت حق العمل کاری تشریفات گمرکی کالا را به وکالت انجام می دهند نمی توانند بیش از 10 مرتبه در سال به این کار اقدام نمایند.

مستخدمین تجارتخانه ها یا مستخدمین حق العمل کاران که منحصرا کارهای آن تجارتخانه یا آن حق العمل کار را در گمرک انجام می دهند مشمول مقررات ماده 382 این آیین نامه خواهند بود.

ماده 377 - هیچ شخصی به عنوان حق العمل کار در گمرک پذیرفته نمی شود مگر اینکه پروانه مخصوص این شغل را از گمرک ایران تحصیل نموده باشد.

پروانه حق العمل کاری در گمرک به اشخاصی داده می شود که دارای کارت بازرگانی بوده و حایز شرایط مذکور در زیر باشند:

1.  تابعیت ایران
2.  سن کمتر ازبیست و پنج سال نباشد.
3.  نداشتن محکومیت به جنحه و جنایت و عدم سابقه قاچاق در گمرک به گواهی کتبی مقامات مربوط.
4.  حداقل داشتن دیپلم دبیرستان، دارندگان مدارک تحصیلی بالاتر در شرایط مساوی حق تقدم خواهند داشت.
5.  کارمند دولت نباشد.
6.  پذیرفته شدن در امتحان قانون امور گمرکی و آیین نامه آن که از طرف گمرک هرسال یکبار به عمل خواهد آمد.

تبصره - اشخاصی که در تاریخ تصویب این آیین نامه بیش از سه سال سابقه حق العمل کاری دارند از داشتن مدرک تحصیلی فوق و دادن امتحان معاف خواهند بود ولی پس از یکسال تمدید کارت حق العمل کاری آنها موکول به توفیق در امتحان موضوع این ماده خواهد بود.

ماده 378 - حق العمل کاران به دو طبقه تقسیم و ازآنان وجه الضمان نقدی یا تضمین بانکی به شرح زیر أخذ می شود:

1.  کسانی که درآمد غیرخالص حق العمل کاری سالانه آنها تا چهارصد هزار ریال باشد یکصد هزار ریال
2.  کسانی که درآمد غیر خالص حق العمل کاری سالانه آنها تا چهارصد هزار ریال به بالا باشد دویست هزار ریال

تبصره 1 - وجوهی که به عنوان وجه الضمان اخذ می شود تا موقعی که حق العمل کار در گمرک به شغل خود ادامه می دهد باید در بانک به حساب سپرده ثابت گذارده شود و سود آن عاید صاحب وجه می گردد.

تبصره 2 - در صورتیکه میزان درآمد حق العمل کار در یک سال طبق دفتر مذکور در ماده 383 این آیین نامه از حدنصاب تجاوز نماید موظف است موقع تمدید پروانه تضمین خود را به تناسب کارکرد سالانه افزایش دهد.

ماده 379 - برای تحصیل پروانه حق العمل کاری در گمرک داوطلبان این شغل باید کتبا از گمرکی که می خواهند در آنجا حق العمل کاری کنند درخواست صدور پروانه نمایند متقاضی باید به درخواست خود مدارک حایز بودن شرایط مذکور در ماده 377 این آیین نامه که از طرف مقامات صلاحیتدار باید صادر شده باشد با سه قطعه عکس ضمیمه نماید، رییس گمرک مزبور درخواست و ضمایم آن را رسیدگی و تحقیقاتی نیز درباره سوابق متقاضی به عمل آورد. درصورتیکه اشکالی در قبول تقاضا به نظرش نرسد پروانه صادر و امضاء و آن را به ضمیمه درخواست و ضمایم ضمن گزارش برای تصویب و امضاء به گمرک ایران ارسال می دارد. موقع تسلیم پروانه به ذینفع باید به نسبت درجه بندی به ترتیب 100 و 200 ریال از او أخذ و معادل آن تمبر به پروانه الصاق و ابطال شود.

تبصره 1 - درخواست حق العمل کاری روی اوراق چاپی طبق نمونه مخصوص تنظیم و امضاء متقاضی باید در ذیل تقاضانامه از طرف دفاتر اسناد رسمی گواهی شده باشد.

تبصره 2 - اشخاصی که در گمرکخانه های مختلف می خواهند به حق العمل کاری بپردازند در تقاضای خود باید این نکته را تصریح نمایند و درخواست خود را برای صدور پروانه مستقیما به گمرک ایران تسلیم دارند. گمرک ایران مجاز است به تناسب حجم کار و خصوصیات هر یک از گمرکخانه ها تعداد حق العمل کاران را تعیین و محدود نماید و برای تأمین این منظور ادارات گمرک شهرستانها موظفند تا قبل از پایان دی ماه هر سال عده حق العمل کاران را که در سال بعد مورد احتیاج خواهد بود به مرکز گزارش دهند تا گمرک ایران برای صدور پروانه جدید با رعایت مفاد ماده377 این آییننامه و حق تقدم از نظر معدل امتحانات مربوط اقدام نماید.

ماده 380 - مدت اعتبار پروانه حق العمل کاری فقط یکسال از تاریخ صدور آن است درصورتیکه دارنده پرونده مایل به ادامه حق العمل کاری در گمرک باشد باید قبل از انقضای مدت و با پرداخت بهای تمبر پروانه و تسلیم دفتر مخصوص حق العمل کاری موضوع ماده 383 این آییننامه درخواست تمدید آن را از گمرکی که پروانه را گرفته بکند، رییس گمرک محل درصورتیکه تخلفی که مستلزم محرومیت دایم یا موقت از شغل حق العمل کاری باشد از متقاضی ندیده و ادامه شغل او را صلاح بداند، می تواند با ملاحظه دفتر حق العمل کاری سال قبل و پلمپ و امضای دفتر حق العمل کاری سال بعد تا یکسال دیگر پروانه را تمدید نماید.

تبصره - درجه بندی گمرکخانه های موضوع این ماده اول دی ماه هر سال وسیله گمرک ایران تعیین و اعلام می گردد.

ماده 381 - حق العمل کار موظف است اصل وکالتنامه رسمی ثبتی اشخاصی که به حساب آنها تشریفات گمرکی را انجام می دهد طبق نمونه ای که گمرک ایران تعیین می نماید تنظیم و به گمرک ایران تسلیم و رونوشت گواهی شده آن را در هر مورد به اظهارنامه تسلیمی ضمیمه نماید.

ماده 382 - برای مستخدمین تجارتخانه ها و مستخدمین حق العمل کاران که جهت انجام تشریفات گمرکی یا کمک در انجام امور گمرکی به گمرک مراجعه و منحصرا کارهای مربوط به تجارتخانه یا حق العمل کار مربوط را انجام می دهند با رعایت شرایط و تشریفات زیر کارت مخصوصی صادر می گردد.

•  این قبیل اشخاص علاوه بر داشتن سواد در حدود سوم دبیرستان و داشتن اطلاعات مربوط به امور گمرکی باید دارای شرایط مقرر در بندهای 1 و 3 و 5 ماده 377 این آییننامه باشند و درباره این قبیل مستخدمین حداقل سن بیست سال خواهد بود.
•  اگر فقط به عنوان کمک در انجام تشریفات گمرکی دخالت نمایند باید معرفی نامه ای که امضاء آن در دفاتر اسناد رسمی گواهی شده باشد از طرف تجارتخانه یا حق العمل کار با تعیین حدود مداخله در امور ارائه نمایند در اینصورت حق امضای اوراق و اظهارنامه را نداشته و این قبیل اوراق فقط با امضای بازرگان یا حق العمل کاری که از طرف صاحب کالا وکالت دارد در گمرک قبول می شود.
•  اگر بخواهند اظهارنامه و اوراق را نیز امضاء کنند باید وکالت نامه رسمی و ثبتی با رعایت شرایط ماده 381 این آییننامه از صاحب کالا در دست داشته و به گمرک تسلیم و رونوشت گواهی شده آن را در هر مورد به اظهارنامه تسلیمی ضمیمه نمایند. در صورتیکه چنین اختیاری از طرف حق العمل کار به مستخدم خود داده شود به شرطی پذیرفته می شود که آن حق العمل کار طبق وکالتنامه صاحب کالا که به گمرک تسلیم نموده وکالت در توکیل هم داشته باشد.

در هر دو حال دهنده معرفی نامه یا وکالتنامه باید نسبت به اعمال شخص معرفی شده به گمرک به شرح زیر ضمانت کتبی بسپارد:

((اینجانب………………… دارای کارت بازرگانی / پروانه حق العمل کاری شماره………………… صادره از اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران تعهد می نمایم هرگاه دراثر اعمال آقای ………… به گمرک ایران ضرر و زیانی وارد شود و یا در اثر تخلف از مقررات گمرکی جریمه به او تعلق بگیرد ضرر و زیان وارده را جبران و جریمه متعلق را طبق نظر گمرک پرداخت نمایم.))

•  برای هریک از این اشخاص پس از تسلیم معرفی نامه یا وکالتنامه (اصل یا رونوشت گواهی شده) و اسناد و مدارک مقرر رییس اداره در صورتیکه آن را حایز شرایط تشخیص داد کارت مخصوصی مبنی بر حدود اختیاراتی که از طرف معرف یا موکل به دارنده آن داده شده است برای مدتی که از یکسال تجاوز نخواهد کرد صادر می نماید. کارتهای مزبور در دو نسخه صادر و به هر دو نسخه باید عکس دارنده آن الصاق و با دریافت پنجاه ریال به نسخه اول تمبر الصاق و ابطال شود.

نسخه اول کارت به ذینفع تسلیم نسخه دوم در پرونده مربوط به حق العمل کار معرف یا موکل ضبط می شود و اگر دارنده کارت مستخدم تجارتخانه باشد برای او پرونده مخصوصی باز و نگاهداری می شود.

تبصره - حق العمل کاران می توانند با توجه به حجم کار خود در گمرک عده لازم نماینده را با تشخیص رییس گمرک و رعایت مقررات مربوط معرفی نمایند.

ماده 383 - حق العمل کار موظف است تمام عملیاتی را که در گمرک به وکالت اشخاص انجام می دهد در دفتر مخصوص ثبت نماید این دفتر به هزینه حق العمل کار طبق نمونه و دستوری که گمرک محل می دهد نگاهداری می شود و قبل از شروع به ثبت باید برگهای آن از طرف گمرک محل شماره گذاری و دفتر پلمپ شود و در اولین برگ مزبور نام و نشانی حق العمل کار و شماره و تاریخ پروانه صادره از گمرک ایران و همچنین تعداد برگهای آن قید و به امضای رییس گمرک برسد و سپس در مقابل رسید به حق العمل کار تسلیم شود.

ماده 384 - رییس گمرک حق دارد هر موقعی که بخواهد دفتر حق العمل کار را رسیدگی کند و حق العمل کار موظف است به محض اخطار کتبی رییس گمرک دفتر خود را بلافاصله جهت رسیدگی به اختیار او بگذارد رییس گمرک یا نماینده او در هر دفعه که دفتر را رسیدگی می کنند باید رؤیت خود را با قید تاریخ در زیر آخرین ثبت آن یادداشت و امضاء نمایند.

ماده 385 - حق العمل کار مکلف است دفتر مزبور را همیشه مرتب و بدون حک و خدشه نگاهدارد.