رونق بازار جهانی کشتی های کروز همچنان ادامه دارد و کماکان بازار تقاضای این کشتی ها را آمریکای شمالی قبضه کرده است اما اروپا نیز با رشد خوبی که دارد در رده دوم جهان، در این بازار فعال است. علاوه بر اینکه بازار اروپا در چند سال گذشته شاهد تشدید تقاضا برای چنین کشتی هایی به نسبت سایر بازارها بوده، جریان مسافری کروز در اروپا نیز به طور پیوسته افزایش یافته و منجر به افزایش سهم اروپا در بازار جهانی کشتی های کروز شده است.

اگر بازار جابه جایی مسافران کشتی های کروز را در بازار رو به رشد و پررونق دریای مدیترانه بررسی کنیم، می توانیم چرایی گرایش کشورهای اروپایی به این نوع کشتی ها را بیشتر و بهتر درک کنیم. گویی در دنیای پرتنش تجارت و کسب و کار کشتیرانی که رقابت تنگاتنگی بین فعالان این حوزه را رقم زده، کسب وکار کشتی های کروز بازار امن یا همان اقیانوس آبی است که چان کیم در کتابش با همین نام به آن اشاره می کند.

هر سال افزایش جذابیت کشتی های کروز بر رشد تعداد مسافران و در نتیجه افزایش تقاضا در این بازار اثر می گذارد. تحلیل این بازار نشان می دهد که دریای کارائیب، دریای مدیترانه و دریای شمال، مقاصد اصلی کشتی های کروز هستند. یکی از عوامل تأثیرگذار که تعداد مسافران در یک منطقه خاص را مشخص می کند، عامل فصل و آب و هواست که تأثیر مهمی در تعیین زمان بندی فعالیت این کشتی ها دارد. برخی از مناطق در طول سال برای فعالیت کروزها مناسب هستند اما در بعضی از مسیرها فقط در فصل های خاصی می توان جابه جایی مسافر را انجام داد و این امر بزرگ ترین مانع برای توسعه فعالیت این نوع کشتی ها در منطقه اروپاست. همچنین با توجه به پیش زمینه و شرایط طبیعی موجود در جهان، از دیگر موارد تعیین کننده برای رسیدن به مقاصد سفر کشتی های کروز، زیرساخت های بندری است یعنی سیستم های پیشرفته ای که امکان و ظرفیت پذیرش و خدمت رسانی هم زمان به چندین نوع مسافر را داشته باشد. همین مورد یکی از نقاط ضعف شهرهای بخش کرواسی در دریای آدریاتیک است که باعث شده جریان کشتی های کروز در آن محدوده ناچیز باشد. یکی از عوامل افزایش گرایش اروپا به سمت کشتی های مسافربری و اندکی فاصله گرفتن از سفارش ساخت کشتی های باری، افزایش تقاضا و وجود زیرساخت های مناسب بوده است.

همان گونه که گفته شد، بازار کشتی های کروز در اروپا یکی از بزرگ ترین بازارهای این نوع کشتی در سطح جهان است که فقط از آمریکای شمالی نسبت به درآمد عقب تر است. در سال 2017، حدود 6 میلیون و 960 هزار مسافر توسط کشتی های کروز در محدوده اروپا جابه جا شدند. شرکت MSC Cruises بزرگ ترین شرکت عملیاتی کشتی های کروز در منطقه اروپاست و علاوه بر آن، برندهای شرکت کارنیوال (Carnival Corporation) شامل کروزهای Costa، AIDA و P&O نیز در محدوده اروپا فعالیت می کنند. با در نظر گرفتن آخرین سفارش های شرکت MSC Cruises که شامل چهار فروند کشتی فوق پیشرفته به ارزش 2.3 میلیارد دلار می شود و همچنین با توجه به اینکه سفارش های صادره به یارد کشتی سازی ایتالیایی موسوم به Fincantieri داده شده است، می توان نتیجه گرفت که چشم انداز توسعه این صنعت در اروپا بسیار گسترده تر از پیش است و نه فقط بخش حمل ونقل بلکه بخش ساخت و خدمات وابسته به آن را نیز با رونق چشمگیری مواجه خواهد ساخت.

با وجود نگرانی ها در مورد جذب توریست در خیلی از بنادر مقصد کروزها، صنعت کروز در اروپا همچنان در حال رشد است. در سال 2016، تعداد 10 فروند کشتی کروز جدید در اروپا ساخته و پیش بینی شد که این تعداد در سال های آتی افزایش یابد. به این ترتیب، برای ورود 18 فروند کشتی کروز جدید در ایتالیا و 12 فروند در آلمان نیز بین سال های 2016 و 2019، برنامه ریزی صورت گرفته است. به هر حال با وجود تمام مشکلات، این بخش از صنعت کشتیرانی کروز نسبت به کشتیرانی تجاری حمل بار، با چالش های کمتر و رقبای محدودتری مواجه است و همین امر علت اصلی گرایش کشورهای اروپایی به ساخت و به کارگیری کشتی های کروز است. البته نباید منکر تأثیرات مثبت و وسیع فعالیت در این حوزه بر سایر بخش های منطقه اروپا شد. در سطح وسیع تر باید اشاره کرد که صنعت کشتی های کروز فقط بر بخش تولید اروپا تأثیر اقتصادی چشمگیری داشته است، مثلاً در سال 2017، به طور مستقیم هفت میلیارد و 300 میلیون یورو در بخش کالاهای با دوام و دو میلیارد و 300 میلیون یورو در بخش کالاهای فاسدشدنی، آورده اقتصادی داشته است.

ایتالیا و اسپانیا دو مقصد اصلی کشتی های کروز
کروزهای محدوده مدیترانه از جمله معروف ترین کروزها در اروپا هستند. این دریا کشورهای مختلفی را به هم وصل می کند و به مسافران این امکان را می دهد که در یک سفر مقاصد مختلفی را تجربه کنند. ایتالیا و اسپانیا دو مقصد اصلی کشتی های کروز هستند و پرترددترین بنادر دریای مدیترانه را دارند. برای مثال، تعداد مراجعه کشتی های کروز به بندر چیویتاوکیا (Civitavecchia) در ایتالیا در سال 2017 به 729 مورد رسید. این بندر ایتالیایی با بندر بارسلونا در اسپانیا که رکورد جابه جایی دو میلیون و 700 هزار مسافر در سال 2017 را دارد، رقابت می کند. این آمار و ارقام چشمگیر این دو بندر را (بندر چیویتاوکیا در ایتالیا و بندر بارسلونا در اسپانیا) به بنادر اصلی تردد کروزها در دریای مدیترانه تبدیل کرده است.

بزرگ ترین مراکز حمل مسافر در بازار کروز اروپا، آلمان و بریتانیاست که بیش از نیمی از مسافران اروپایی این بازار را در سال 2017 به خود اختصاص دادند. اگرچه پرواز به سوی مقاصد دیگر از این مبادی مرسوم تر است، اما خیلی از مسافران از بریتانیا و آلمان ترجیح می دهند از بنادر این کشورها به سایر مقاصد با کروز سفر کنند. در آلمان بیشتر مسافران کروز از بنادر هامبورگ و کیل (Kiel) سوار کشتی می شوند، همچنین اغلب مسافران در بریتانیا از بندر ساوت همپتون (Southampton) سوار و پیاده می شوند. در سال 2015 این بندر پرترددترین بندر در کل منطقه اروپا بود. در منطقه اروپای شمالی، بنادر معروف و پرتردد استکهلم در سوئد و سن پترزبورگ در روسیه هستند.

اگر چه گاهی اوقات بنادر و مناطق مختلف اروپایی گوی سبقت را در صنعت کشتیرانی کروز از هم می ربایند اما در مجموع رونق این صنعت در اروپا رو به گسترش است و این گسترش نیز با توجه به رقابت شدیدی که در سایر بخش های کشتیرانی حاکم است، دور از ذهن نیست. فعالان صنعت کشتیرانی در اروپا به خوبی دریافته اند که نه تنها پتانسیل خوبی برای فعالیت در حوزه کروز دارند بلکه با زیرساخت های مناسبی که در این منطقه وجود دارد، به راحتی می توانند به توسعه و رونق بیشتر صنایع وابسته به این بخش به صورت مستقیم و غیرمستقیم نیز کمک کنند.

در نتیجه، آنچه در چند سال اخیر شاهد بودیم با سرعتی بیشتر در حال گسترش است و منطقه اروپا، بازار خوب مسافربری خود را نه فقط از دست نخواهد داد بلکه در گسترش آن هر چه قوی تر ظاهر خواهد شد. این در حالی است که مازاد عرضه در بازارهای حمل ونقل دریایی کالا چنان رقابت سختی را موجب شده که مدیریت مزیت رقابتی شرکت ها جای خود را به مدیریت سهم از بازار داده و دیگر بحث رقابت مطرح نیست و کارزاری است که برای جان سالم به در بردن باید جانانه جنگید.

در این تنگنا، فراخی بازار مسافربری و چشم انداز روشن گردشگری دریایی افق امیدبخشی را پیش روی شرکت های فعال قرار می دهد که هر عقل سلیمی حکم به بهره مندی از این فرصت خواهد داد.